کد مطلب:1955 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:11

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

دوست دارم سخنور باشم تا امر به معروف و نهي از منكر كنم. متأسفانه ميترسم و خجالتي هستم و نميتوانم از عهده اين كار برآيم. لطفاً براي موفقيت در اين كار كمكم كنيد. چنانچه كتابي در اين خصوص وجود دارد، معرفي نماييد.

فرا گرفتن صفات حميده و پسنديده، يكر از شرائط اساسي اظهار وجود و اثبات شخصيت اجتماعي است.

جواني كه داراي سجاياي اخلاقي است، هر چند كوچك و كم سن باشد، در جامعه عزيز و محبوب است. او به سادگي ميتواند با مردم بياميزد و در اجتماع پيروز گردد. اما جواني كه دچار سوء اخلاق و مكات ناپسند است، هر قدر بزرگ باشد، نميتواند خود را با جامعه تطبيق دهد و شخصيت شايسته را احراز كند.

امام علي(ع) ميفرمايد: خلق بد، دوست و خويشاوندان را ميراند، و غير فاميل را به بي اعتنايي وا ميدارد..(1)

اخلاق در زندگي بشر به قدري مهم است كه خدا در قرآن تغيير اوضاع و احوال فردي و اجتماعي مردم را به تغيير خلقيات و ملكات نفساني مرتبط نموده است: خدا اوضاع هيچ مردمي را تغيير نميدهد، مگر آن كه خودشان صفات نفساني و ملكات روحي خود را دگرگون سازند.(2)

بدون ترديد صفات ناپسند اخلاقي در شكست اجتماعي نقش مؤثري دارد.

ممكن است خلق ناپسند و مذموم مانند ترس و عدم اعتماد به نفس، جوان را از رفتار اجتماعي و احراز شخصيت باز دارد، خوب است بدانيم نگراني اضطراب و ترس، همه جا و در هر صورت ناپسند نيست، بلكه ترسهاي به جا و عاقلانه كه ناشي از احساس خطر و حاكي از دور انديشي است، پسنديده است.

ترسهاي به جاو پسنديده در روان بشر همانند دردهاي عضوي در جسم است. همان طوري كه احساس درد جسمي از عارضه بيماري خبر ميدهد و آدمي را به درمان عضو دردناك وا ميدارد. ترسهاي به جاي روحي، به منزله اعلام خطر است كه صاحبش را به چاره انديشي وا ميدارد.

امام علي(ع) ميفرمايد: چه بسا مرد خائفي كه خوفش او را در منزل آرامش و ايمني مستقر سازد.(1)

ترس از مجازات و كيفرهاي الهي موجب ميشود نفس از ارتكاب معاصي خودداري كند، در نتيجه متسحق پاداش الهي گردد، اما ترس مذموم و ناپسند ترسي است كه سدّ راه سعادت انسان بوده و مانع پيشرفته و تكامل است. ترس زيان آور ترسي است كه از ضعيف و زبوني سرچشمه گرفته و اراده آدمي را متزلزل ميكند.

ترسهاي ناپسند علاوه بر آن كه محرك عمل مفيد نيست، مضرّ و مزاحم است و پيوسته جسم و جان صاحبش را ميكاهد و او را به سقوط و تباهي سوق ميدهد.

عواملي در ايجاد ترسهاي مذموم و زيان آور نقش دارند كه به پارهاي اشاره ميشود:

1 - فال بد، چه بسيارند مردمي كه عدد سيزده، صداي كلاغ و جغد را شوم ميدانند!

2 - گروهي، خانه و مركب و سواري و زن را شوم ميدانند!

در صورتي از نظر اسلام، شوم بودن زن در مهر سنگين و شومي خانه در كوچكي و تنگي آن و شومي مركب سواري در چموشي و سوء خلق آن است.

3 - برخي از ترسهاي بد از نقايص و عيوب اعضا ناشي ميشود.

كودكي كه با چشم پيچيده يا كور، يا دست و پاي كج به دنيا ميآيد، وقتي بزرگ ميشود، همواره احساس حقارت ميكند، و هر چه جلوتر ميشود، اين احساس شديدتر ميگردد و به جايي ميرسد كه از ورود به اجتماع و صحبت كردن با مردم ميترسد و نگران است به او بخندند و مسخرهاش كنند!

اگر بخواهند ترس را ازخود دور كنند، چارهاش اين است كه:

اولا: استعدادهاي عقلي يا بدني خود را بشناسند و لياقت خود را تشخيص دهند، سپس به كاري كه شايستگي و توانايياش را دارند، دست بزنند و تمام نيروي خود را صرف آن نمايند.

ثانيا: در برخوردهاي اجتماعي سعي كنند عيبهاي خود را فراموش كنند و به جاي توجه به نقص عضو، در نقص اعضاي كساني كه عيب بزرگتري دارند بينديشند.

دنباله معرفي عوامل ايجاد ترس:

4 - سوء تربيت. بخر از ترسهاي ناپسند ناشي از تربيتهاي نادرست دوران كودكي است. خشونت و سختگيريهاي بي مورد و يا نوازش و احتام فوق العاده پدران و مادران به فرزندان، سبب ترسهاي مذمومي ميشود.

جواني كه بر اثر سوء تربيت دچار عقده حقارت شده و اعتماد به نفس ندارد، هميشه گرفتار حالت انفعالي ترس است. او خوشتن را كوچك تز از اين ميپندارد كه با جامعه بياميزد و اظهار وجود كند. به همين دليل هنگام مواجهه با مردم، خود را گم ميكند.

امام علي(ع) ميفرمايد: من هاب خاب؛ هر كه بترسد، زيان ميبيند.(2)

راهكارهاي درمان ترس

الف) بايد بداند تا وقتي علت ترس جانش ريشه كن نشود ،اعتماد به نفس ندارد و نميتواند به خوبي با مردم سخن بگويد.

ب) بايد با دقت به حساب خويش رسيدگي كند و حالت رواني خود را به درستي تجزيه و تحليل كند تا به منشأ اساسي ترس رسيده، به نفع آن بپردازد.

امام علي(ع) ميفرمايد: من حاسب نفسه ربح و من غفل عنها خسر؛ هر كس به حساب خويش برسد، سود ميبرد و هر كس از اين وظيفه، غفلت كند، زيان ميبيند.(3)

اگر به حساب نفس خود رسيدگي كنيد و متوجه شويد منشأ ترس شما چيست، حتماً در صدد رفع آن برخواهيد آمد و خواهيد گفت: من الان مردي هستم و ديگران از من برتري ندارند، همه از ابتدا مثل من بودند و به مرور زمان خوب شدند، مردم كاري با من ندارند و اگر خوب صحبت كنم، به من توجه خواهند كرد.

پ) پس از محاسبه نفس و اميد به پيروزي براي ان كه در معاشرت و مكالمه با مردم جرئت پيدا كنيد، بايد در اولين برخوردهاي اجتماعي از سادهترين روشهاي اخلاقي كه مايه جلب محبت است ، استفاده كنيد، مثلا در برخورد با هر كسي ابتدا سلام كند و نگذارد كسي بر او در سلام سبقت بگيرد، دوم اين كه با چهره متبسّم و بشّاش با مردم روبرو شود.

امام علي(ع) ميفرمايد: هر تازه واردي در محيط نامأنوس، حيرت زده ميشود، براي آرامش خاطر، سخن خود را با سلام آغاز كند.(4)

نيز ميفرمايد: گشاده رويي ريسمان مهر و محبت است.(5)

ت) تمرين، مثلاً روبه روي آينه بايستد و مطلب مورد نظر خود را بيان نمايد.

گاهي خبرهاي داغ و دست اول را از روزنامهها، كتابها، راديو و تلويزيون بگيرد و آن را با آب و تاب براي اعضاي خانواده و دوستان صميمي مطرح نمايد.

ث) اعتماد به نفس، به خود تلقين كند مگر از ديگران چه كم دارم؟ چرا ديگران بتوانند و من چنان نباشم؟

پي نوشتها:

1 - غرر الحكم، ج 4، ص 554، چاپ دانشگاه.

2 - همان، ج 5، ص 147.

3 - همان، ص 211.

4 - همان، ص 10.

5 - مسعود بن ابي فراس حلّي، مجموعه ورام، ج 1، ص 31.